سوگواری برای میت اتفاقی است که ممکن است خط زندگی بسیاری از افراد را تغییر دهد. در این میان مراسم خاکسپاری به عنوان اصلی‌ترین چیزی است که از سفر اموات به جهان باقی در یاد ما خواهد ماند. این اتفاق ناخوشایند با دفن میت و قرار دادن سنگ قبر روی او روی می‌دهد. پیشینیان ما اعتقاد دارند که خاکسپاری در شب، روح اموات را آزرده می‌کند و باعث تشویق خاطر آن‌ها و بازماندگان می‌شود. علاوه‌بر این بهتر است، شب در کنار سنگ قبر میت، فانوس، شمع یا لامپ‌هایی روشن کرد تا از وحشت شب اول قبر کاسته شود.
چرا مرده را شب خاک نمی‌کنند؟
بسیاری از افراد تجربه رفتن به خاکسپاری را داشته‌اند، اما کمتر پیش می‌آید که میت در شب دفن شود. این باور عرفی به‌خصوص در میان مسلمانان وجود دارد و به خوبیت نداشتن شناخته می‌شود. دفن میت در شب، فرصت خوبی برای وداع بازماندگان با او نیست و باعث عدم اجرای صحیح مراسم عزاداری می‌شود. علاوه‌بر این به گفته‌ی پیشینیان، شب اول قبر به‌دلیل بررسی نامه اعمال باعث رعب و وحشت در میت می‌شود. البته این موضوع به اعمال میت نیز بستگی دارد که درصورت انجام واجبات و مستحبات با سختی کمتری سپری می‌شود. همچنین، بهترین زمان دفن میت درصورت امکان، روز پنجشنبه و مناسبت‌های مهم مذهبی است. روایت است که اموات دفن شده در شب جمعه، فشار قبر کمتری را تجربه می‌کنند.
نحوه گذاشتن مرده در قبر
آخرین لحظه دیدار با اموات، لحظات قبل از خاکسپاری است که در دین مبین اسلام با احکام خاصی اجرا می‌شود. پس از غسل دادن میت، او را کفن‌پوش می‌کنند و سپس بندهایی را دور پاها و دست‌های او می‌بندند. گذاشتن میت در قبر می‌بایست بر پهلوی راست او باشد. سر میت از کفن بیرون آورده شده و گونه او خاک را لمس کند. پس از این نوعی سنگ قبر که به آن لحد می‌گویند بالای میت قرار می‌گیرد و خاک روی او ریخته می‌شود. اگر میت براثر حوادث دلخراش دار فانی را وداع گفته باشد، لازم است بقیه اجزای او را رو به قبله دفن کنیم. اگر میت در کشتی دریا فوت شد و امکان رساندن او به خشکی، دفن و گذاشتن سنگ قبر وجود نداشته باشد، لازم است پس از کفن کردن با اتصال وزنه‌ای سنگین به جنازه آن را به موج‌های دریا بسپاریم.
شب اول قبر از کی شروع می‌شود؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که شب اول قدر، همان شبی است که میت در خاک دفن می‌شود و روی مزارش سنگ قبر قرار می‌گیرد؛ این تصور اشتباه است. درواقع شب اول قدر، به زمانی مربوط می‌شود که میت پس از دفن شدن تجربه می‌کند و ربطی به شب و روز ندارد.
مستحبات تشیع شیعه کدامند؟
از نظر دین مبین اسلام، انجام کارهای زیر در هنگام تشیع، ثواب زیادی را شامل می‌شود:
- تفکر و پند آموزی از مرگ
- پیاده تشیع کردن
- حمل میت بر دوش به‌جای مرکب
- قرائت دعاهای هنگام حمل جنازه
- دو طرف جنازه یا پشت سر او حرکت کردن
آداب تشییع جنازه
تشیع میت، در دین اسلام و مذهب شیعیان با رعایت احترام کامل صورت می‌گیرد. پس از غسل و کفن پیچی میت، او را روی تخت یا درون تابوتی قرار می‌دهند که کاملا ً پوشیده است. ۴ نفر هر چهار سوی تابوت را بلند می‌کنند و افراد شرکت کننده تکبیر و آن‌ها را تکبیر و تهلیل کنان مشایعت می‌کنند. برای آرامش و کاهش ترس روح میت و اخت شدن آن با سرازیری قبر، بهتر است ۳ بار تابوت را به پایین و بالا جابجا کرد و الله اکبر گفت. روایت است که تشیع جنازه هزاران گناه را محو و هزاران حسنه از جانب خداوند هدیه می‌گیرد.
فشار و عذاب قبر
فشار قبر معمولا پس از قرار گرفتن میت در تاریکی قبر، تجربه می‌شود و در احادیث زیادی ذکر شده که حتی افراد مومنی که گناهان کمی دارند این حالت را پس از قرار گرفتن سنگ قبر لحد و خاک تجربه می‌کنند. حال این سوال پیش می آید که کسانی که بنا به‌دلایلی مانند غرق شدن، متلاشی شدن جسد یا فضانوردانی که در فضا می‌میرند هم شب اول قبر و فشار قبر را دارند؟ پاسخ این سوال مثبت است، زیرا برخلاف تصور افراد فشار قبر حالتی روحی است و ربطی به قبر ندارد. در واقع در این شرایط روح دچار حالاتی عمیق می‌شود که نشان از عذاب قبر است و برای گناهکاران شدیدتر است.
برای شادی روح اموات چه کار کنیم؟
با قطع رابطه اموات با دنیا، ضعف آن‌ها در اضافه کردن حسنه به نامه اعمال زیاد می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که این عزیزان بیش از پیش به هدایایی از جانب ما نیازمند باشند. به گفته پیامبر اکرم در کتاب انوار الهدایه: مُردگان شما امید احسان شما را دارند، مُردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آن‌ها خود قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعایی به آن‌ها هدیه کنید هرچند که کنار آمدن با موضوعاتی مانند جسد میت، سنگ قبر او و عدم دیدار مجدد ممکن است روح شما را آزرده کند، اما بهتر است با قبول مشیت الهی سعی در آرامش روح عزیز سفر کرده شوید. همه ما کم و بیش با نحوه شاد کردن روح میت آشنا هستیم اما برخی ای موارد هستند که باوجود کوچکی، به‌عنوان صدقه جاریه محسوب میشوند و به‌عنوان اعمال ما تاخر برای میت درنظر گرفته می‌شود. این اعمال عبارتند از:
- غذا دادن به ۴۰ مسلمان
- خواندن قرآن و زیارت عاشورا
- خواندن ۷ بار سوره قدر
- خواندن دعای جاف الأرض
- صدقه دادن
- خواندن نماز لیله الدفن
- احداث بیمارستان، چاه، کتابخانه، پل، مسجد، حسینیه و هرکاری که صدقه جاریه محسوب شود.
سخن پایانی
ممکن است برای بسیاری از افراد این سوال پیش آید که چرا میت را شب دفن نمی‌کنند؟ هرچند که باوری عرفی در این زمینه وجود دارد، اما از نظر منطقی نیز اجرا کردن مراسم تدفین در شب باعث عدم آرامش بازماندگان و روح میت می‌شود. بهتر است پس از مدتی گذشت از تدفین با قرار دادن سنگ قبر، به باور عمیق بازماندگان برای کنار آمدن با مقوله مرگ، کمک شود. علاوه‌بر این می‌توان از سنگ قبرهای با عکس میت، برای ایجاد حس حضور آن عزیز سفر کرده استفاده کرد.
